Van lees en huiver via yep en #kuch naar gewoon omdat het kan. Of kijk en geniet.

Wie regelmatig rondstruint op Twitter, het soms allesbehalve sociale medium, kent waarschijnlijk het bijzondere jargon van veel twitteraars of tweeps. Ik doel niet op een afkorting als idd of het gebruik van ….., ingegeven door de vroeger tot 140 tekens beperkte ruimte van het snelle kanaal. Ik doel wel op (combinaties van) woorden, die in normale spreek- en schrijftaal weinig voorkomen. Een van de eerste combinaties, die mij jaren geleden opviel, was lees en huiver: een waarschuwing voor een onverwachte onheilsboodschap. Jan Rotmans, de Rotterdamse professor die Nederland destijds graag zag kantelen, gebruikte lees en huiver zo vaak dat het uitblijven van kantelen menig twitteraar zal hebben verbaasd. Kijk en geniet lijkt mij intussen een aardiger oproep. Maar die tweet vergt beelden. Dat is voor een snelle tweeper waarschijnlijk een lastige opgave. Lees en huiver wordt nauwelijks meer gebruikt als aandachttrekker. De trending topics van vandaag en morgen – #Covid19, #Trump, #Europa, #Klimaat – hebben uit zichzelf genoeg attentiewaarde. De coronapandemie, de strijd om het Amerikaanse presidentschap, de verdeeldheid in Europa en de verandering van het klimaat kennen geen grenzen. Sterker nog: het nationalisme werd een internationaal probleem, en daarmee lees- en leerstof voor de wereldwijde ’tweeps society’.

Opvallend is ook de uitroep Yes of Yep van twitteraars, die Ja te gewoon vinden. Andere twitteraars beginnen met Dat, ook met een hoofdletter omdat Dat het enige woord is wat zij schrijven. Dat dus, als wijsvinger en impliciete instemming met het geretweete of beantwoorde bericht van een andere twitteraar.  Nadenken over een eigen tekst is dan overbodig voor die verstokte lezers van andermans berichten. Het gebruik van Dat bij retweeten van meningen van andere tweeps verwordt tot een uitroepteken, hoewel soms een vraagteken beter past bij deze legitieme vorm van plagiaat. Opvallend is intussen, dat nogal wat twitteraars bij hun persoonsbeschrijving expliciet een disclaimer opnemen. Retweeten is geen blijk van instemming, schrijven die kopieerders. Waarom dan vermenigvuldiging van een bericht? Is het bewondering of toch verwondering? Man, man, man is ook een geliefde twittercombinatie, merkwaardig genoeg nooit vrouw, vrouw, vrouw laat staan een genderneutraal woord, hoewel mens, mens (of menseh..) niet zou misstaan. Trol, trol, trol zou ook kunnen, nu het vroeger mythische wezen het geschopt heeft tot een figuur, die zich van geen kwaad bewuste web-genoten uit de tent lokt met verzinsels, alternatieve feiten en scheldwoorden. Wie de juiste trukendoos kent, weet de weg naar het trollenvat waar de ongelikte beren van de sociale media verzuren in het vocht van hun eigen ongelijk. Nee: doe mij maar kijk en geniet.

Zucht is ook zo’n woord, dat sommige twitteraars graag gebruiken. Je hoort ze zuchten – met of zonder vertwijfeling – wanneer ze weer eens iets ongehoords op het spoor zijn gekomen, of ten einde raad zijn geraakt door onbegrijpelijke uitspraken. Geliefd is ook het gebruik van #kuch, meestal meten hashtag om een tweet af te sluiten. Kuchen; een milde vorm van hoesten om een zacht ongenoegen te uiten. Je moet er maar op komen.Sinds twitter de ruimte heeft vergroot tot 280 tekens, gebruiken sommige twitteraars retorische lievelingszinnen om hun gelijk te onderstrepen. Na een stevige stelling of uitspraak volgt dan de zin: Mag ik dat zeggen, meteen gevolgd door: Ja dat mag ik zeggen. Het zijn veertig min of meer verspilde lettertekens. De nieuwste twittertaal is Gewoon omdat het kan (of mag), meestal bij een foto ver van huis. Elke dag een foto uit Hongkong, gewoon omdat het kan. Reislust kent geen grenzen, nog niet. Evenmin als ergernis over trollen en andere nietsnutten, die twitter met wartaal voeden. Zou het dan toch tijd worden voor een harde #twexit? Of houd ik het op kijk en geniet, waar ook?

Te voet door het glooiend heidelandschap tussen Elspeet en Vierhouten

De tweede helft van augustus is de ideale tijd om te genieten van bloeiende heidevelden. Reden genoeg voor Omroep Gelderland om kijker en lezers een achttal natuurgebieden voor te schotelen, waar volgens trouwe volgers de heide het mooist in bloei staat. In augustus 2020 zijn dat achtereenvolgens de Posbank bij Rheden, Stakenberg bij Elspeet, de Dellen bij Heerde, de Zilvense heide in de Loenermark,, het Deelerwoud tussen Arnhem en Hoenderloo, de Hatertse en Overasseltse Vennen bij Nijmegen, de Hoogbuurlose en de Wolfhezer heide. De Ermelose, Elspeter, Gorsselse en Wezeper heide kregen een soort eervolle vermelding. Ik miste de Uddelse heide, een van de favoriete plekken van de gemeente Apeldoorn; en uiteraard de Noorderheide tussen Vierhouten en Elspeet, het verrassende natuurgebied, dat ik in 2016 bij toeval leerde kennen.

Rond Uddel zijn overigens heel wat vergelijkbare heidevelden te vinden, te voet, met de fiets of zelfs vanuit de auto. Het Houtdorper veld en de Ermelose heide zijn goed te zien vanaf de N302 naar Harderwijk, respectievelijk voor en na de kruising met de weg naar Speuld. De Elspeter heide is te bewonderen vanaf de N310, zowel links als rechts tussen Elspeet en de afslag Vierhouten. Tussen Elspeet en Uddel bevindt zich ook nog een uitgestrekt heidegebied, het Elspeter veld, terwijl de Uddelse heide, onderdeel van het befaamde Kroondomein met de fiets vanaf de Aardhusweg goed te bereiken is. Zou de omgeving van Elspeet en Uddel met een cameradrone bekeken worden, dan zou de ‘heidedichtheid’ van dit gedeelte van de Veluwe ongetwijfeld opvallen.

Het gebied van mijn voorkeur, de Noorderheide, het voormalige landgoed van Daniël George van Beuningen, werd in 1920 door de befaamde SHV-directeur en kunstverzamelaar aangekocht. Twee decennia later liet de vroegere havenbaron een villa bouwen, die nog in bezit van zijn nazaten is. In twee eerdere berichten, respectievelijk in 2016 en 2017 besteedde ik vooral aandacht aan de zogenaamde waterwerken, die van D. G. van Beuningen liet metselen: een gedeeltelijk betonnen beek, die door een dal loopt vanuit en via enkele kunstmatige vijverpartijen. Nu vraagt de bloeiende heide alle aandacht, ook om na te gaan, waarom de Noorderheide op de hitlijst van Omroep Gelderland geen plaats heeft verworven. 

Welnu: de Noorderheide staat er in augustus 2020 letterlijk en figuurlijk minder ‘gekleurd’ op dan in andere jaren. De paarse gloed is, uitzonderingen daargelaten, minder uitbundig dan op andere heidevelden Enkele dode, soms omgevallen bomen geven het gebied een minder aansprekende belevingswaarde. Zou de hittegolf een rol spelen, of de droogte? Is het de bodemsoort, of het hier en daar oprukkend gras, waardoor volop bloeiende heide slechts op enkele plaatsen te zien is? Des te meer vallen de singuliere bomen op, en de berkensingel, die vanaf de Elspeter bosrand noordwaarts zijn eigen weg zoekt. Toch heeft het landschap van de Noorderheide door de grote afwisseling en het glooiend karakter een bijzondere charme. Wie de duidelijke richtingwijzers van Staatsbosbeheer volgt, kan genieten van een boeiende rondwandeling, ook buiten de tijd van de bloeiende heide. 

Smaken verschillen. Dat geldt natuurlijk ook wanneer de indrukken van heidelandschappen in het geding zijn. Dat de Posbank hoog scoort weet ik sinds mijn kinderjaren, vanaf het ogenblik dat ik met de fiets via Roozendaal de slingerweg naar de top wist te beklimmen. Kies ik nu de fiets als vervoermiddel, dan zijn de Hatertse en Overasseltse vennen het doel van een heuse heidetrip. Het Houtdorperveld en de Uddelse hei mogen er ook zijn. Maar de Noorderheide blijft door het mysterie van het landschap en de pyramides van D.G. van Beuningen toch hoog op mijn eigen lijst staan, ook door de gerede kans om wild in levenden lijve te treffen. Dat ik nog geen reeën, damherten of wilde zwijnen ben tegengekomen ligt waarschijnlijk aan het tijdstip. Maar ik sluit niet uit, dat ook in dit geval toeval of genade in het spel zijn. Waarom ook niet?

Indrukwekkend en onvergetelijk eerbetoon van Prinsenconvent Knotsenburg aan Jos van Lier (1948 – 2020)

Even na tienen op een zwoele avond in augustus hoorden de ondanks de regen talloze terrasgangers op de Grote Markt in Nijmegen plotseling een opvallend lied: Drink een borrel, een glaasje bier of wijn. Het leek een aansporing voor de toevallige gasten van Cafe Daen en de Waagh. Maar dat was het niet. Het was het lijflied van de Ex-Prinsen van Knotsenburg, die zich verzameld hadden onder de boog naar de Sint Stevenskerk om hun op 4 augustus 2020 overleden vriend en tochtgenoot door het kleurrijke Knotsenburg eer te bewijzen. Bij de begrafenis was dat door de coronaregels niet mogelijk. Het met volle kracht gezongen lijflied, dat niet voor niets eindigt met de woorden ‘Chanson d’amour’ was het slot van een indrukwekkend eerbetoon, ook en vooral door de aanwezigheid van Jos’ lieve echtgenote Fanny en zijn even lieve dochter Frauke. Indachtig de woorden van het lijflied – gezongen op verzoek van Fanny – hieven zij even later met de leden van het Prinsenconvent het glas op het in alle opzichten voorbeeldige leven van hun man en vader.

Ja: een onmiskenbaar voorbeeld was hij, overigens net zoals zijn vader Jan, Heer van Knotsenburg, die al eerder zijn sporen in het Nijmeegs carnaval had verdiend. Jos was een voorbeeld voor velen, een enthousiaste inspirator, een veel- zo niet alleskunner, en dan toch in een bescheidenheid, die opvalt onder Knotsenburgers met en zonder steken. Jos van Lier liet kijkers en luisteraars genieten van zijn muzikale talenten, als lid van dweilorkesten, als gangmaker bij zijn vereniging Kiek ze Kieke, maar ook als zanger van carnavalsschlagers. Dat hij soms ook de hand had in de tekst en de muziek spreekt vanzelf voor de man, die creativiteit paarde aan tomeloze inzet, plezier aan echte ingetogenheid wanneer dat nodig was, vreugde aan diepe ernst, wanneer daar behoefte aan bestond. Daarom kon Jos ook zijn vaders rol als Stadssint van Nijmegen zo goed overnemen. Menig kind uit de stad aan de Waal weet intussen, dat achter de eerbiedwaardige ‘bisschop met mijter en staf’ Jos van Lier schuilging. Hij speelde die rol met dezelfde passie, als waarmee hij enkele keren op de Nijmeegse Leugenbank onwaarheden een eigen leven gaf.

Onder de boog naar de Sint Steven – Fanny, Frouke en een zeer groot aantal exen waren door de regen en de anderhalve-meter-regel uitgeweken naar die bijzondere plaats – belichtte Johan Klomp, de ‘Feursitter’ van het Prinsenconvent Knotsenburg in gepaste, niettemin humorvolle woorden, de inzet en daadkracht van Ex-Prins Jos II voor het Nijmeegs carnaval en ook voor de samenleving in het grote Rijk van Nijmegen. Malden, de woonplaats van Jos en zijn gezin, zet zich nog wel eens af tegen grote buurman Nijmegen. Zo niet Jos, die bovenal een stadsmens bleef. Zijn rol als Sinterklaas is de bevestiging. Zijn vrienden van het Prinsenconvent voelden dat ook, naast al die andere stedelingen die hem hebben leren kennen als een man die het woord samenleving letterlijk neemt. Samen iets doen dus, dat was de altijd opgewekte Jos ten voeten uit. Johan Klomp wees in zijn toespraak terecht op de koninklijke onderscheiding, die Jos vanwege zijn ziekte voortijdig, ruim twee maanden voor Koningsdag 2020, in grote dankbaarheid ontving. Het Prinsenconvent eert hem nu met een extra uitgave van Schaaralaaf. Nummer 330, getiteld Josalaaf: biedt een veelkleurig overzicht van het carnavals- (en overige) leven van Jos II, met veel zorg geredigeerd door redacteur Gerard Brouwer.

Onder de boog naar de Sint Steven kregen de muzikale kwaliteiten van Jos van Lier ook de aandacht, die zij verdienen, zij het met enige improvisatie. Ex-prins Lars I (Hut) had in zijn omvangrijke digitale archief elf carnavalsschlagers opgediept, waarvan hij vermoedde dat ze tot de hitlijst van Jos zouden behoren. Fanny en Frauke lieten hardop, meestal met een nadrukkelijke lach merken, dat zij instemden met de keuze van Lars I, die net zoals Gerard II met een fors applaus werd beloond. De bijzondere selectie – met het Prinsenlied van Jos II op de eerste plaats – is vastgelegd op een stickie als een muzikaal eerbetoon aan de man, die als geen ander wist hoe je met woorden en muziek vreugde kunt scheppen en vermenigvuldigen. Onder de kerkboog luisterden de ex-prinsen ingetogen naar een van de schlagers. Het licht me neuriën van het refrein tekende het bijzondere karakter van het ongedachte samenzijn, ter ere van de vriend die node gemist wordt in eigen kring en daarbuiten.

De verraderlijke ziekte als gevolg waarvan Jos slechts 72 jaar mocht worden openbaarde zich al in 2015. Hij heeft met veel kracht geprobeerd de ziekte het hoofd te bieden, met steun van zijn gezin en zijn vrienden en met grote inzet van medici en verpleegkundigen. Soms leek het erop, dat de behandelingen succes hadden. Maar af en toe leerde een terugval, dat genezing een moeilijke opgave was. Toch kwam Jos steeds terug, in 2018 en 2019, zelfs bij onvergetelijke optredens tijdens de Prinsenproclamaties. Zijn laatste optreden, kort voor de proclamatie van Marck I (Buck) op 9 november 2019, staat mij nog helder bij. Jos was met mij en vier andere vrienden lid van het gemaskerde mini-orkest, dat de overige ex-prinsen en hun partners begeleidde bij de onnavolgbare proclamatie-act: een (bijna) echt Venetiaans Carnaval. Ik mocht een van zijn gerepareerde violen lenen, maar molde twee snaren. Geen probleem, zei Jos: die maak ik wel weer. Dat komt wel goed. Zo was hij. Dat het met Jos niet meer goed zou komen, bleek luttele maanden later. Knotsenburg heeft in Jos van Lier een voorbeeldig inwoner verloren. Zijn naam leeft voort, onder de boog naar de Sint Steven en elders.

Nou, in een keer is het er gewoon, aldus Rob Verwer bij de opbouw van zijn kinetisch kunstwerk voor KREISLAUF 2 in het Duitse Kranenburg

Via een Facebook-bericht van Cor Litjens ontdekte ik dat de kunstenaar uit Deest bij de bedevaartskerk van Kranenburg, net over de grens, een beeldengroep had geplaatst. Nader onderzoek leerde dat 19 Duitse en Nederlandse kunstenaars door Museum Katharienhof zijn uitgenodigd om deel te nemen aan Kreislauf 2: Wanderer-Wunderer. Anders gezegd, een multidisciplinaire kunstroute via een wandel- en wondertocht in het museum en rond het oude centrum van de Duitse grensstad. Hoewel de expositie nog geopend moest worden, was een wandeling langs de oude stadsgracht een mooie onderbreking van een te warme zomerweek. Die wandeling langs veertien staties maken we vaker, ook om de bijzondere Petrus en Pauluskerk te bezoeken.

Vanaf de parkeerplaats, en kort na het bruggetje over de stadsgracht valt al een kunstwerk op: op het eerste gezicht een kolossale steen in de vorm van een boot. Op de oude stadsmuur bij de kerk zien we een groep sculpturen in de vorm van bouwsels, duidelijk van Cor Litjens, die enkele jaren geleden een soortgelijke maar grotere installatie in de Sint Stevenskerk toonde. Verder wandelend zien we een kolossale, zilveren bloem. Kennelijk een sculptuur in aanbouw, die ik me herinner van een ander Facebookbericht. Dat moet de bijdrage van Rob Verwer zijn. En, jawel: Rob roept mijn naam al voordat we zelf zijn naam kunnen bevestigen. Hij werkt nog aan zijn kinetisch kunstwerk, en toont ons graag de werking: een reuzebloem van draaiende fietswielen, aangedreven via de dynamo van een oude naaimachine. De titel? VerwonderRingen: installatie over recyclen & beweging. Afmetingen 4,0 x 4,5 x 3m. Hoe ‘Kreislauf’ wil je het hebben?

Hoe verzin je het, vraagt Ans Lansink. Nou, in een keer is het er gewoon, aldus Rob Verwer, die na de expositie in Kranenburg met het kunstwerk op toernee wil gaan gaan: Het is niet alleen een kinetische maar ook redelijke mobiele installatie. Rob legt ons en passant uit, waar we het grote doek van zijn partner Meg Mercx kunnen vinden, aan de noordzijde van de omwalling van Kranenburg, ongeveer op dezelfde hoogte. Met gepaste trots vertelt hij, dat hij zelf model heeft gestaan voor het kunstwerk. We halen ook nog mooie herinneringen op aan de presentatie van de Toren van Babel, ruim een jaar geleden in Museum Orientalis, waar hij met zijn verbeelding van de toren uit Genesis 11 en zijn uitleg mijn gasten wist te boeien. De happening had op hem grote indruk gemaakt. Volgens Rob mag ik nog een artistieke tegenprestatie tegemoetzien, wanneer de hectiek van alledag wat meer ruimte biedt. Afwachten is dus even het parool.

Afwachten was niet nodig om de bijdrage van Meg Mercx aan Kreislauf 2, getiteld I Scream, You Scream, te bewonderen. Na het parkeren van de V60 was ons in de verte al een wit doek tussen de bomen opgevallen. Na het oversteken van de hoofdweg vervolgen we de wandeling. We treffen Duitse kunstenaars, die nog in de weer zijn om een transformatergebouw van buissculpturen te voorzien. Even verder zien we plotseling het doek van Meg Merck, de achterzijde wel te verstaan, terwijl het volgens Rob juist om de voorzijde gaat. Het immense doek bestaat uit talloze, kleine vierkante elementen in zwart en wit. Samen vormen zij een onmiskenbaar geheel, waarin inderdaad een mensengezicht zichtbaar is. Dat moet Rob Verwer zijn, de kunstenaar zelf tot kunst verheven.

I Scream, You Scream van Meg Merx is een assemblage van 1850 vierkantjes van gerecycled & bioibased plastic. De vierkantjes zijn samengevoegd in een handgeknoopt visnet uit Urk. Meg zegt: èèn schreeuw voor u, èèn schreeuw voor mij, èèn schreeuw voor onze kinderen en kleinkinderen…Kortom èèn schreeuw voor planeet Aarde. Meg vervolgt: Er gaat veel dood, er sterft veel uit, maar er wordt ook hopeloos veel moois geboren.

De organisatoren schrijven dat de Kreislauf 2 uitnodigt tot vertraging: wandelen langs het onverwachte, en het onbekende, een ontdekkingstocht waar toeval een bijzonder verband legt tussen kunst en omgeving. Maar toeval bestaat niet, legde kunstenaar Han Klinkhamer mij ooit uit. Na mijn bezoek aan zijn atelier maakte ik die woorden tot de mijne. Zo ook bij de wandeling rond Kranenburg om een voorproef te zien van Keeislauf 2. Ik had kunnen weten, dat Rob Verwer een van de deelnemende kunstenaars was, niet dat hij enkele dagen voor de opening nog met de opbouw van zijn installatie bezig zou zijn. De al dan niet toevallige ontmoeting leverde wel mooie herinneringen op, onder meer aan de Zonneboom van Andreas Hetfeld, ook een kinetisch en educatief kunstwerk. ‘Kinderen moeten hier toch blij van worden’, aldus Rob Verwer: ‘die draaiende fietswielen van en in een zonovergoten bloem’. 

Kreislauf 2 in Kranenburg duurt van zondag 9 augustus tot zondag 8 november 2020. Museum Katharinenhof is geopend van woensdag tot en met zondag van 14 tot 17 uur. De wandeling langs de buitenkunstwerken kan elke dag en elk uur gemaakt worden, zelfs ’s avonds, want het wandelpad is voorzien van lantaarns.

Door aanklikken van de blauwe tekst krijgt de kijker een korte video van Rob Verwer’s kunst te zien, met een jammergenoeg niet afgemaakte zin.

Verschillen in discipline tussen Nederland en Duitsland groter dan verwacht

Even een paar dagen buitengaats: dat moet toch kunnen, dacht ik bij het besluit om in Duitsland te bekijken of eenvoudige camperplaatsen – Stellplätze dus – voldoende ruimte boden om de ook bij de Oosterburen vastgelegde coronaregels in acht te nemen. Enkele weken geleden hadden we trouwens in Braubach (aan de Rijn, even onder Koblenz) al een campingbaas getroffen, die met een nieuwe indeling ongeveer hetzelfde aantal gasten een plaats aan het water kon bezorgen. Een om-en-om versmalling garandeerde iedere bezoeker voldoende ruimte om van dichtbij naar de redelijk drukke scheepvaart te kijken, zonder mondkapjes. Die veelbesproken, in Nederland nog steeds omstreden attributen waren wel nodig bij het bezoek aan de sanitaire ruimten. Bij het afwassen golden ook de regels, die in Duitsland al geruime tijd voor winkels van kracht zijn. Geen Duitser die daar moeite mee heeft. 

Dezelfde ervaring deden we, twee weken later, op in Billerbeck (Nord Rhein Westfalen) en Polle (Niedersachsen). Abdij Gerleve bij Billerbeck was alleen bij vooraanmelding te bezoeken, maar verder was alles open. Opvallend: op de terrassen droeg het bedienend personeel mondkapjes, de gasten niet. Iets soortgelijks zagen we in Polle, een kleine plaats aan de Weser, waar een veer aan rolkabels de verbinding vormt met de buurtschap Heitbrink en het dunbevolkte achterland. De goedgemutste veerbaas draagt – kennelijk zonder morren – een mondkapje, de passagiers (voetgangers, fietsers en automobilisten) niet. In de plaatselijke supermarkt is het beeld omgekeerd. De klanten dragen trouw de soms veelkleurige kapjes, maar het personeel niet. Gelukkig niet, zei een medewerker: het is veel te lastig om ons werk te doen.

Een dag later troffen we weer een aardige veerbaas met een mondkapje. Tijdens een wandeling naar het drie kilometer van Polle gelegen dorp Heinsen bleek, dat we ook daar de Weser konden oversteken, zij het met een alleen voor wandelaars en fietsers toegankelijk veer. Pas bij de overtocht bleek, dat we geen muntgeld bij ons hadden. Mondkapjes zijn gewoon in Duitsland maar pinapparaten (nog) niet. De uiterst vriendelijke veerbaas zette ons voor niks over. Voor een tegenprestatie – reinigen van het kraakschone dek – ontbrak de tijd. De veerbaas had het behoorlijk druk met het overzetten van fietsers. En wij moesten op tijd terug zijn bij Heitbrink voor de terugvaart naar Polle, waar we de volgende ochtend de overtocht alsnog konden betalen. Gastvrijheid kent geen grens, net zoals het alomtegenwoordige coronavirus.

Intussen wekt de verhitte discussie over de inperking van de persoonlijke levenssfeer door de mondkapjesplicht evenzeer verbazing als de verminderde discipline, die in de afgelopen weken in Nederland manifest is geworden. De weerstand tegen mondkapjes, al dan niet gebaseerd op Grondwettelijke vrijheden en de bezwaren tegen de anderhalve-meter maatregel zijn een teken aan een onvermoede wand. Het wordt hoog tijd, dat de saamhorigheid van de eerste weken van de coronacrisis weer terugkomt, ook bij jongeren, die zich onaantastbaar wanen. De criticasters van het coronabeleid, die in de media volop ruimte kregen, moeten beseffen dat alleen een eensgezinde aanpak de Covid19-pandemie uit de wereld kan helpen.

Zelfs de Belastingdienst wordt misbruikt voor een nepbericht over teruggave

Het was een tijd rustig in de nepwereld van de phishing mails; serieus lijkende berichten, waarmee handige figuren argeloze lezers en kijkers naar een valse website lokken. Kostbare smartphones voor de prijs van slechts een Euro: dat was meestal de aanbieding, die nauwelijks weerstaan kon worden. Wie snel toehapte, merkte dagen of weken later, dat zijn (spaar(rekening was leeggeroofd of gedeeltelijk geplunderd. Vijf jaar geleden is mij dat overkomen, waarschijnlijk ook door een te snelle en dus slordige reactie op een lokbericht. Sinds die ervaring weet ik wat ik nooit en te nimmer (meer) moet doen: klikken op links in een onverwacht, aantrekkelijk niet herleidbaar email-bericht.

De rust op het phishing-mail-front is verstoord door een geraffineerd, bijna echt bericht van de Belastingdienst, met de plotselinge mededeling dat ik een terugbetaling van €1670,50 tegemoet kan zien. Ik hoef alleen maar het rekeningnummer te verifiëren, om zeker te zijn van de overboeking van het niet onaardige bedrag. Vreemd is wel, dat de teruggave het belastingjaar 2020 betreft, een jaar, dat nog lang niet is afgesloten. Ook de vermelding van ‘Toeslagen’ bij Belastingdienst wekt bij voorbaat argwaan op. Die Afdeling is tegenwoordig vaak in het nieuws, maar speelt normaal gesproken geen rol wanneer teruggave van inkomsten- of omzetbelasting aan de orde is. Met de aanduiding van de mogelijkheid om via de Berichtenbox mededelingen van de Overheid op mobiel of tablet te ontvangen wordt de schijn van echtheid versterkt. Wat ik bij het vermoeden van phishingmail meteen doe, is het controleren van het mailadres van de afzender, in dit geval de Belastingdienst. De phishingmail maakt het deze keer wel erg gemakkelijk. Het antwoordadres is zelfs vermeld op het bericht. Ik meld hier de naam ambrose gevolgd door @ en daarna doxahomes.com. Die website verwijst overigens naar een Nigeriaans bedrijf. Een gewaarschuwd mens telt voor twee of meer. Vandaar dit bericht, geïllustreerd met de phishing-mail van de nep-Belastingdienst. Trap er niet in, en waarschuw anderen. Ook een melding bij de Fraudehelpdesk is uiterst zinvol.

Bestrijding van Covid19 vergt eensgezindheid, geen betweterij

Houd een dagboek bij, zo raadde iemand mij aan, kort nadat premier Rutte op 13 maart de ‘intelligente lockdown’ had afgekondigd. Nederland zou evenals andere landen in Europa voor een groot deel op slot gaan. Afzien van handen schudden, niezen in de arm en regelmatig handen wassen waren onvoldoende gebleken. Anderhalve meter afstand werd de nieuwe norm, en thuiswerken bijna verplicht.  Bijeenkomsten werden verboden, onderwijsinstellingen gingen dicht, evenals de grenzen, ook al bleef een tocht naar Duitsland mogelijk. Een dagboek heb ik niet bijgehouden, weekoverzichten evenmin. Want in de directe omgeving gebeurde weinig, en buitenshuis begeven: dat mocht niet of nauwelijks. Desondanks zijn merkwaardig genoeg de voorjaarsmaanden van 2020 omgevlogen. Binnenshuis is gelukkig weinig veranderd, maar buiten het eigen domein wel, vooral daar waar Covid19 verderf heeft gezaaid.

Covid19 leverde overigens ook wel wat op; universaliteit, saamhorigheid, gemeenschapsgevoel, voorzichtigheid. En niet te vergeten innovatie. De leerkrachten wisten binnen de kortste keren hun leerlingen langs digitale weg te bereiken. Videoconferenties en webinars bleken een geslaagde vervanging van vergaderingen en congressen. De vraag was wel, hoe lang die positieve effecten en de vernieuwing van kommunicatie-kanalen stand zouden houden. Zou het woord samenleving in meer opzichten blijven gelden, voor jong en oud, voor arm en rijk, in Nederland, Europa en verder weg? De coronacrisis zou wel eens het begin van een ommekeer kunnen zijn, zo verwachtten de actieve transitiemannen en vrouwen van het Rotterdamse DRIFT. Of zou de aanvankelijk vrijwel eensgezinde gemeenschap toch weer uiteenvallen in groepen en individuen, met eigen ambities en agenda’s? Het antwoord is inmiddels duidelijk. Een echte ommekeer lijkt nu al uitgesloten. De komst van een tweede – hopelijk kleinere uitbraak – ligt meer voor de hand dan de omvorming van de samenleving naar rechtvaardiger en duurzamer snit. 

Het draagvlak voor het door het kabinet Rutte ingezette coronabeleid – wat traag op gang gekomen maar later in een behoorlijke versnelling gezet – was in de eerste maanden groot. Uit polls bleek, dat 80 tot 90 % van de bevolking de inzet van Mark Rutte en Hugo de Jonge wisten te waarderen. Het bedrijfsleven, dat open mocht blijven, paste zich goed aan en de noodzakelijke diensten – met op de eerste plaats de zorgverleners in zieken- en verpleeghuizen – spanden zich bovenmatig in om verder onheil te voorkomen. De wekelijkse persconferenties en de openbare briefings van de Tweede Kamer hielden de aandacht gevangen. Verpozing vond ik zelf in opruimactiviteiten, tuinwerkzaamheden en wandelingen op plaatsen waar het aantal bezoekers beperkt bleef, met als ultieme voorbeelden: de Bruuk bij Groesbeek, de Zelderse Driessen bij Ottersum en de Blauwe Kamer bij Wageningen. Al met al vloog de tijd om, ondanks of juist door de ergernis, die de betweterij van sommige hooggeleerde commentatoren en kwasi-deskundige BN-ers opriepen. Zij kregen in de media alle ruimte om het coronabeleid van het Kabinet en de Veiligheidsregio’s op de korrel te nemen. Dat zij daarmee het draagvlak voor de maatregelen ondermijn(d)en, was en is hen kennelijk een (andere) zorg.

Nu wil het toeval, dat twee van die hooggeleerde commentatoren hun domicilie hebben in Nijmegen aan de Radbouduniversiteit, waar universaliteit toch uitgangspunt is. Ik doel op Prof. Dr. Ira Helsloot, hoogleraar veiligheidsbeleid, die klaarblijkelijk het utiliteitsbeginsel hoog in zijn vaandel heeft gezet. De nuttige, voor de economie belangrijke levensjaren tellen voor Helsloot meer dan het beperkte aantal jaren, die ouderen nog te gaan en veelal ook te beleven hebben. En ik doel op Prof. Dr. René ten Bos, hoogleraar filosofie, die de individuele vrijheid van mensen hoger waardeert dan de gedeelde verantwoordelijkheid voor ieders welzijn, op welke leeftijd ook. Ira Helsloot haalde met zijn kritiek op Rutte en de Jonge diverse kranten (waaronder de Gelderlander), en mocht aanschuiven bij talkshows, die wel wat voelden voor tegendraadse geluiden. René ten Bos moest het hebben van Café Weltschmerz, waar van weerwoord nauwelijks sprake was. Anders liep het met zijn boek De coronastorm, dat door critici in NRC en Vrij Nederland terecht met de grond gelijk is gemaakt. Menno Lievers eindigt zijn kritiek in de NRC met de woorden: ‘Ten Bos staat zich erop voor, dat hij Denker de Vaderlands is geweest: zijn voorgangers en opvolgers trekken na lezing van dit boek een zak over hun hoofd’.

Een intelligente lockdown was aan René ten Bos niet besteed. In de ondertitel van De coronastorm: Hoe een virus ons verstand wegvaagde had de voormalige Denker des Vaderlands het woord ‘ons’ beter kunnen vervangen door ‘mijn’. Zijn boek is in meer opzichten een aanfluiting, niet alleen omdat hij de wetenschappelijke onderbouwing van het coronabeleid bagatelliseert en eigenlijk ontkent, maar ook omdat hij de maatregelen van Rutte en de Jonge fascistisch noemt. Hij munt op eigen – overigens grootsprakerige wijze – de term ‘coronafascisme’. Zijn stelling ‘het fascisme ‘zit in ons allemaal, omdat de angst in ons zit’ is een grove mistekening. Volgens Ten Bos zijn wij – een kwalijke veralgemenisering – in de greep van een fascistische manier van denken, nu ziektebestrijding belangrijker is dan behoud van fundamentele waarden en normen. Ten Bos vergeet dat de norm van de gedeelde verantwoordelijkheid is blijven gelden, net zoals de norm van de gerechtigheid. In Vrij Nederland schrijft Carel Peeters terecht: ‘De coronastorm, staat bol van grootspraak, verdraaiingen en zogenaamde bescheidenheid. Het virus maakt kennelijk ook het slechtste in de mens los’. Het is onbegrijpelijk, dat de man, die Denker des Vaderlands was, zo de weg van de redelijkheid kwijt heeft kunnen raken. Dat zijn boek in de NRC nog een van de vijf bolletjes scoorde, zegt genoeg.

Terug naar het begin: geen dag- of weekboek dus, en evenmin een evaluatie. Wel een op voorhand onvolledige terugblik in grove lijnen, met woorden en begrippen, die tijdens de periode van de virusuitbraak en bestrijding meer dan de gebruikelijke betekenis hebben gekregen. Saamhorigheid, maar later ook verdeeldheid. Communicatie maar later ook polarisatie. Duidelijkheid maar ook – en dat van het begin af – betweterij. Mijn ergernis over verdeeldheid, polarisatie en betweterij heb ik niet altijd weten te onderdrukken, vandaar mijn kanttekeningen bij de uitspraken van Helsloot en Ten Bos. Maar uiteindelijk wint de herinnering aan de verbondenheid en (redelijke) eensgezindheid, in woorden als burenhulp, buurtborrel en borrelplank. Herinnering ook aan goede persconferenties van Rutte en de Jonge, en niet te vergeten de onmisbare doventolken. De infectieradar kwam nog onvoldoende van de grond, het contactonderzoek ook. Het coronadashboard is een waardevolle bron van informatie, zolang een effectief vaccin, laat staan groepsimmuniteit uitblijven. Reisbeperkingen blijven overzien- en draagbaar, en de omstreden mondkapjes ook. Mijn trefwoorden blijven: voorzichtigheid, saamhorigheid en solidariteit, hoe moeilijk dat ook is.  

Kunstwerk van Andreas Hetfeld na acht jaar over van Stichting Zonneboom naar ROC-Technovium

De Zonneboom, het grote en opvallende kinetisch kunstwerk van Andreas Hetfeld, is al acht jaar een vertrouwd beeld voor reizigers – te voet, op de fiets, in de auto of met de trein – die het ROC Technovium bezoeken of via de Heyendaalseweg naar het centrum van Nijmegen gaan. De indrukwekkende kroon met de negen en zestig zonnepanelen torent weliswaar niet uit boven de gebouwen ter linker en rechterzijde, het majestueuze complex van de SSH& en het supermoderne gebouw van het ROC Technovium. Maar de ranke steel en de artificiële bloem, die afhankelijk van de zon van oost naar west beweegt, maken de schepping van Andreas Hetfeld tot een binnenstedelijk landmark. De ruim dertien meter macrosculptuur is een teken van duurzaamheid, en tegelijk een educatief project, dat in 2012 ook om die reden bij het Technovium geplaatst werd.

De Zonneboom was een bijzonder onderdeel van Zoek de zonzij, een plan van aanpak ter bevordering van zonne-energie. Het Zonnekrachtteam had in 2008 op verzoek van de gemeente Nijmegen dat plan gepubliceerd. Wethouder Jan van der Meer vroeg destijds naast suggesties voor allerlei projecten ook om ideeën voor een ‘zonne-icoon’ om in de openbare ruimte de aandacht te vestigen op de potenties van de zon. Ik vroeg als voorzitter van het team in 2007 kunstenaar Andreas Hetfeld een voorontwerp te maken. Zelf dacht ik aan een zonneboot, en later aan een zonneboom met gebladerte van zonnepanelen De kunstenaar trok zijn eigen plan, gebaseerd op een zonnebloem. Na rijp beraad viel de keuze op een combinatie van bloem en boom. De Zonneboom heeft echte wortels maar de kroon verbeeldt een zonnebloem, die de zon volgt.

De bouw van de Zonneboom was een kostbare aangelegenheid. De Gemeente Nijmegen wilde wel een bijdrage verlenen, op voorwaarde dat het Zonnekrachtteam in het bedrijfsleven sponsoren zou gaan zoeken. De oprichting van de Stichting Zonneboom was noodzakelijk, omdat het stadsbestuur om begrijpelijke redenen – waaronder precedentwerking – niet als opdrachtgever en eigenaar wilde optreden. De bedoeling was, dat de stichting ca vijf jaar zou bestaan, van 2009 tot 2015, dus tot drie jaar na de onthulling van de Zonneboom in 2012. Die tijd leek aanvankelijk ruim voldoende om te zoeken naar een definitieve eigenaar. Die schatting bleek te optimistisch. Pas op 26 oktober 2019 kon de Zonneboom officieel aan het ROC worden overgedragen. Het ROC Technonovium was de meest voor de hand liggende eigenaar gelet op de educatieve functie van het project en de besturing van de installatie, die ondergebracht is in de kelder van het ROC Technovium.

De vertraging in de overdracht had louter zakelijke achtergronden. Het kunstwerk staat op grond van de SSH&, met een onbeperkt recht van opstal, terwijl het bestuur van het ROC-Nijmegen ook tijd nodig had om de consequenties van het eigenaarschap goed te kunnen overzien. Overigens was de directie van het ROC Technovium steeds enthousiast over de inlijving van de Zonneboom. De wisseling van het bestuursvoorzitterschap van het ROC zorgde ook voor enig uitstel. Dat was geen probleem voor het bestuur van de Stichting Zonneboom, omdat voldoende middelen in kas waren om het reguliere onderhoud van het kunstwerk – uitgevoerd door bouwer Willems uit Boven Leeuwen – onder toezicht van Andreas Hetfeld te betalen. Maar als gezegd: op 26 oktober 2019 was het dan zover: de ondertekening van de door notaris Klaas Albert Veerbeek Vaststellingsovereenkomst, waarmee het ROC het eigendom en onderhoud van de Zonneboom bevestigde. De Stichting Zonneboom is na overdracht van de nog aanwezige middelen per 1 april 2020 opgeheven: het eindpunt van een lang traject, dat secretaris Frits Ogg, penningmeester John Schermer en voorzitter Ad Lansink hoofdbrekens heeft gekost maar zegeningen gebracht, in eendrachtige samenwerking met kunstenaar Andreas Hetfeld, die intussen diverse andere spraakmakende kunstwerken heeft gerealiseerd.

Een van die kunstwerken, en wellicht een van de meest indrukwekkende, is Andreas Hetfeld’s Het Gezicht van Nijmegen, dat midden in de tijd van Covid19 en intelligente lockdown geplaatst is op de oever van de Spiegelwaal in Veur-Lent, vlak bij Fort Knodsenburg. Anders dan de toekomstgerichte Zonneboom herinnert Het Gezicht van Nijmegen aan een ver verleden, toen Romeinse legers in en om Nijmegen hun kampen opsloegen. Het beeldhouwwerk – een met veel kunde en passie tot stand gekomen installatie – is een sterk vergrote en voor bezoekers en kijkers aangepaste vertaling van het Romeinse masker, dat jaren geleden in de Waal bij Nijmegen is gevonden. Het kostbare pronkstuk maakt deel uit van de archeologische collectie van Museum Het Valkhof. Daar wordt vanaf 21 juni 2020 in ‘the making of’ expositie de totstandkoming van het reusachtige masker toegelichtaan de hand van ontwerpschetsen, technisch onderzoeksmateriaal, maquettes en sprekende beelden van fotograaf Paul Breuker en filmteam ‘Nijmegen blijft in beeld’.

Een ogenblik terug naar de zestiger jaren dankzij een Italiaans biotechnologisch platform

Gewaarwording is een zelden gebruikt, ook ouderwets woord voor een vreemde gebeurtenis of onverwachte waarneming. Welnu, een recent emailbericht met een rechtstreekse verwijzing naar LinkedIn was een plotselinge gewaarwording, die mij herinnerde aan lang vervlogen tijden. Het was begin jaren zestig, toen ik in de verste verte niet kon bevroeden ooit in de landelijke politiek terecht te zullen komen. Het was de tijd van fundamenteel en later toegepast wetenschappelijk onderzoek aan de (toen nog) Katholieke Universiteit. Mijn afstudeeronderwerp – fysisch-chemisch structuuronderzoek aan ribosomen uit bakkersgist – had ik uit Utrecht meegenomen naar Nijmegen, waar wel plaats was voor een pas afgestudeerde chemicus. Professor Dr. Gerard van Os – mijn latere promotor – was zelfs bereid bij Beckmann in München een kostbare Spinco-ultracentrifuge te bestellen. In 1964 promoveerde ik, na een kleine vijf jaar onderzoek op het Laboratorium voor Fysische Chemie aan de gloednieuwe Faculteit van Wiskunde en Natuurwetenschappen.

Het verrassende bericht dat mij onlangs bereikte, luidde aldus: 

Hi Ad: My name is Paola and I work for IMMAGINA Biotechnology, a company focused on ribosomes. We recently develop of new tool for the analysis of translated or ribosome-associated ncRNAs (AHARIBO kit). I invite you to accept my invitation to learn more! 

Meer te weten komen, dat wilde ik natuurlijk wel, niet zozeer wie Paola is, wel waarom die onbekende vrouw mij op het spoor was gekomen. De verwijzing naar de website met een intrigerende naam bevatte de sleutel: www.immaginabiotech.com. De term ‘biotech’ komt immers bekend voor. Maar ‘immagina’ gaat mijn voorstellingsvermogen te boven. Paola schreef, dat haar onderneming zich bezighoudt met ribosomen. De in Trento (Italie) gevestigde biotechnologische onderneming noemt zich The Ribosome Company. Voor wie vraagt wat ribosomen zijn: dat zijn macromoleculaire verbindingen van eiwitten en ribonucleinezuren, die in het cytoplasma van levende cellen een rol spelen bij de eiwitsynthese. Ik isoleerde destijds de ribosomen door bakkersgist in een mortier fijn te wrijven met carborundum. Met ultracentrifuges scheidde ik de voor het onderzoek nodige preparaten. The Ribosome Company is een platform voor ribosoomtechnologie, dat wetenschappers informatie verschaft over therapeutische strategieën bij kanker en aangeboren aandoeningen. Verder ontwerpt, produceert en levert het bedrijf onderzoeksinstrumenten voor de analyse van genexpressie op ribosomaal niveau.

Waarom mijn bijzondere gewaarwording? Welnu; omdat ik me na de verdediging van mijn proefschrift over Yeast Ribosomes and Magnesium Ions in 1964 niet meer met die uiterst kleine celdeeltjes heb bemoeid. In mijn dissertatie had ik aangetoond, dat magnesiumionen functioneel zijn voor de structuur van ribosomen, Door mijn overstap naar de Afdeling Pathologie van het Radboudziekenhuis ging ik me toeleggen op onderzoek van weefsel, sera en hersenvloeistoffen. Ribosomen raakten buiten beeld, de wetenschappelijke literatuur over RNA en DNA ook. Dat ik ruim zestig jaar na mijn onderzoek naar de fysisch-chemische eigenschappen van ribosomen herinnerd wordt aan het begin van mijn wetenschappelijke loopbaan was een ongedachte verrassing. Mijn proefschrift is kennelijk niet overal bij het oud-papier terecht gekomen. Een recente Google-zoekopdracht met de koppeling van mijn naam aan ribosomen leverde diverse vindplaatsen op, inclusief het volledige pdf-bestand van mijn proefschrift. Mijn onderzoek naar de structuur van ribosomen is dus niet voor niets geweest. Dat de opgedane wetenschappelijke bagage ook van betekenis is voor het werk van een politicus, heb ik later kunnen aantonen, uiteraard in gepaste bescheidenheid.

De wetenschappelijke vorming kwam vooral van pas bij onderwerpen in het domein van de beta-wetenschappen: milieubeheer en energiepolitiek maar ook volksgezondheid met als voorbeelden: orgaantransplantatie, ziektebestrijding en farmacie. Wetenschapsbeleid in meer algemene zin is natuurlijk ook een thema, waar kennis van en inzicht in wetenschap en technologie van betekenis zijn. Dat geldt temeer, omdat de afstand tussen wetenschap en samenleving vaak te groot is. De recente uitbraak van Covid19 maakt dat evenzeer duidelijk als de verdeelde opvattingen over klimaatbeleid. Kennisbronnen zijn vaak niet goed toegankelijk voor het grote publiek. De noodzaak van een transparant tweerichting-verkeer tussen wetenschap en maatschappij vraagt om spelers, die het ongelijke speelveld van wetenschap en samenleving kennen. Wetenschapsjournalisten kunnen een brug slaan. Of ook politici de kloof tussen wetenschap en maatschappij kunnen dichten, valt te bezien. Op 7 december 2004 mocht ik op een internationaal symposium te Amsterdam die moeilijke vraag beantwoorden. Ik concludeerde toen, dat een stevige rol van politici moeilijk is door de versnippering van het politieke landschap en door de te grote nadruk op korte termijn vraagstukken. Politici kunnen de (extra?) functie van mediator op zich nemen wanneer hun visie op lange termijn de incidentele aanpak overvleugelt. Denken, werken en spreken zonder vooroordelen blijft mijn aanbeveling voor de politici van vandaag en morgen.

Ofwel een bijzondere regenton als herinnering aan een rustige verjaardag onder het corona-regiem

Een jaar ouder worden onder het Corona-regiem, dat werd dus geen uitbundige (herinnering aan) persoonlijke D-day, maar een ingetogen thuisviering. De overigens trouwe familieleden wonen ver weg, en samenscholingen worden ondanks de versoepeling nog steeds ontraden, of sterker nog verboden. Toch was het gebak niet tevergeefs ingeslagen. Enkele vrienden uit Nijmegen – Cobie met Robert en Sophie met Klaas – maakten de 6^e juni van 2020 toch nog tot een bijzondere verjaardag. Na bijna drie maanden zonder enig bezoek viel er veel bij te praten over de achteraf toch snel verlopen intelligente lockdown, over even terechte als risicovolle anti-racisme-demonstraties, over allerlei gecancelde bijeenkomsten waaronder de kerksluitingen, over diverse gebeurtenissen in eigen kring en over de verwachtingen voor een nog onzekere toekomst. Herinneringen, ervaringen en ideeën delen met vrienden, dat blijft de moeite waard.

De eerdergenoemde onderwerpen kwamen ook aan bod op de avond voor D-day tijdens een onverwacht maar niet toevallig samenzijn in het Petrus Canisiushuis van de Jezuïeten aan de Graafseweg in Nijmegen. Eduard Kimman SJ had de leden van het locatiebestuur van de Petrus Canisiuskerk uitgenodigd om de eerste week na de gedeeltelijke openstelling van de kerk bijeen te komen voor een evaluatie. Hoewel de korte gebedsvieringen om kwart over twaalf werden gewaardeerd, bleef het aantal kerkgangers beperkt. Maar Eduard Kimman had nog een aanleiding om ook de partners van de bestuursleden uit te nodigen voor een bescheiden wijn- en kaasparty: zijn officiële benoeming tot pastoor van de Sint Stephanus-parochie, waarin sinds enkele jaren een zestal oude Nijmeegse parochies zijn verenigd. Na het afscheid van Pastoor Cyrus van Vugt was hulpbisschop Mgr Rob Mutsaers tijdelijk administrator. Zijn onverwachte vertrek maakte plotseling de benoeming van Eduard Kimman mogelijk.

De genoeglijke bijeenkomst in lhet Canisiushuis en de boeiende verhalen en discussies – ook over de vergrijzing van de kerkgemeenschap – bleken een mooie opmaat voor wat ik toch een bijzondere verjaardag durf te noemen. Ik doel niet zozeer op het getal 86, wel op de kenmKerken van een stille viering in corona-tijd. Geen omhelzing of knuffels, zelfs geen eenvoudige handenschudderij maar Japanse buigingen om de jarige gastheer te feliciteren met het bereiken van wat langzamerhand een forse mijlpaal wordt. Ga maar na: geboren op 6 juni 1934. Ik hoor de fysiotherapeut bij de eerste revalidatie training op Dekkerswald na mijn open-hart-operatie in 2017 nog vragen: hebt u zich niet u vergist bij het invullen van uw geboortejaar: dat moet toch 1944 zijn. Sophie maakte het – bij wijze van grap – nog bonter. Op het verjaarsgeschenk had zij het over de 68-jarigen: een bewuste typefout dus, waarschijnlijk om de jarige gastheer en zijn echtgenote een hart onder de riem te steken.

Sophie en Klaas hadden hun komst tevoren aangekondigd. De deurbel was dus geen verrassing, maar de aanblik van het tweetal wel. Zij bleven uiteraard op anderhalve meter staan, naast een ook anderhalf meter hoge, slanke geschenkverpakking. Klaas sleepte het gevaarte naar binnen, waar na wat snij- en knipwerk een lange grijze doos met een zwarte kraan tevoorschijn kwam. Een kleurrijk etiket op A4-formaat leerde, dat het cadeau een dubbele bestemming had: voor Ad en Ans, die in 1934 kort na elkaar geboren waren, zij het wel op ruime afstand van elkaar in Arnhem en Hilversum. Sophie herinnerde zich wellicht het ‘Allemachtig, allebei tachtig in 2014.

Maar dat terzijde. Het gezamenlijke cadeau voor 6 juni en 21 juli was letterlijk en figuurlijk een grote verrassing. De strakke, langwerpige regenton is gemaakt van recyclaat: dus meer dan een knipoog naar het circulaire gebruik van hemelwater. De regenton is ontworpen en gemaakt door kunstenaar Guido de Vries. Vorm en kleur passen mooi bij het huis – zie de eerste afbeelding – en de wat dikkere regenpijp. De lengte van de regenton – toevallig (?) anderhalve meter is een blijvende herinnering aan de corona-tijd.

Stromende regens lijken zeldzamer te worden. Toch hoop ik, dat de regenton op gezette tijden vol raakt, niet alleen om te besparen op de waterrekening maar ook om een kleine bijdrage te leveren aan de veelbesproken circulariteit. Stromend water brengt mij bij ‘Panta Rhei’: het geliefde aforisme van de Griekse filosoof Heraclitus (ca.530-475 v. Chr), die in twee woorden – alles stroomt – duidelijk wilde maken, dat alles op de wereld steeds in beweging is. De samenleving en de natuur veranderen voortdurend, ook wanneer de zucht naar behoud wint van het verlangen naar vernieuwing. Alles beweegt, ook de tijden, en met de tijden de mensen. Het is in de tijd van de corona-hectiek een hopelijk geruststellende gedachte, zelfs in een verdeelde samenleving. Ik hoef de moderne regenton overigens niet Panta Rhei te noemen om de herinnering aan een bijzondere verjaardag levend te houden. Daar zorgt het hemelwater wel voor.