Wie tijdens de Covid19-pandemie nog mocht twijfelen aan de wereldwijde implicaties van natuurrampen en maatschappelijke verstoringen, beseft na het binnentrekken van Russische troepen in Oekraïne de onmiskenbare betekenis van wat in een verzamelbegrip ‘geopolitiek’ heet. De mondiale samenleving deelt ondanks de verschillen in waarden, culturen en draagkracht de ernstige gevolgen van forse gebeurtenissen, zeker wanneer daarbij letterlijk en figuurlijk grenzen overschreden worden. Vrijwel geen land heeft zich aan Covid 19 kunnen onttrekken. Ook de aanvallen, waarmee de Russische machtshebbers het zelfstandige Oekraïne tot de orde wilden roepen, wordt door de hele wereld gevoeld. Dat de afgekondigde sancties de afhankelijkheid van Ruslands fossiele energiebronnen bloot leggen, is voor geopolitieke insiders nauwelijks een verrassing, maar voor aanhangers van onbegrensd marktdenken waarschijnlijk wel. Toch weten politici en beleidmakers, dat leveringszekerheid met hoofdletters geschreven staat in alle handboeken over energiebeleid. De hele of gedeeltelijke boycot van de Russische energiebronnen valt bovendien samen met de onlangs door het IPPC bepleite intensivering van het klimaatbeleid. Daarmee is een sterkere vermindering van fossiele energiedragers geboden, evenals een versnelde transitie naar duurzame energie. Eens te meer wordt duidelijk dat inzicht in de geopolitiek aspecten van kernbehoeften als energie maar ook voedsel, zorg en leefomgeving vergroot en verdiept moet worden. Wat voor fossiele energiedragers geldt, gaat trouwens ook op voor de meeste grondstoffen, of zij nu als bulkmateriaal of als speciale materialen zoals zeldzame aarden toegepast worden. Wanneer om geopolitiee, technologische, sociale of financiële redenen schaarste ontstaat, blijven negatieve gevolgen voor de samenleving niet uit. Voorkoming daarvan vergt naast wereldwijde afspraken over winning en beheer nog een andere weg.  Het tekort aan essentiële grondstoffen kan gedeeltelijk worden afgedekt door versnelling van de transitie naar circulaire economie. Daarmee is tegelijk het klimaatbeleid gediend. Materialen, waarin door winning en bewerking veel energie is opgeslagen – denk aan beton, kunststoffen, aluminium, nikkel, glas – verdienen meer dan een tweede of derde leven. Levensduurverlenging en hergebruik van producten draagt bij aan circulariteit. Maar ook recycling en hergebruik van secundaire grondstoffen verminderen de uitstoot van CO2 en vergroten de voorziening- en leveringszekerheid voor landen, die zelf geen energiedragers en grondstoffen kunnen winnen. De geopolitieke gevolgen van de Chinese ban op kunststofafval bracht een internationale kentering te weeg in de zelfvoorziening. Ook de sancties tegenover Rusland kunnen – hoe vreemd ook – een win-win-situatie opleveren. Breed inzicht in geopolitieke factoren en een daarop gebaseerd, internationaal gedragen beleid, is daarom essentieel (april-mei 2022).