GoClean Festival in Zevenaar – bewustmaking van onderaf met Litterati App
Afvalhierarchie en circulaire economie houden me nog wekelijks bezig, veraf maar ook dichtbij, soms zelfs vlak bij huis. Zo mocht ik onlangs voor leden van Rotary Nijmegen het een en ander vertellen over ‘Challenging Changes’, het boek waarin ik de verbinding tussen de Ladder van Lansink en circulaire economie uiteenzet. Dat ik daarbij kort terugkeer naar 1979, het jaar waarin ik de motie over de inrichting van het afvalbeheer in de Tweede Kamer indiende ligt voor de hand. Mijn presentatie leidde tot een reeks vragen, ook over een zijpad: leidt het geringe aantal beta-parlementariers tot verschuivingen in diepgang en thema’s of spelen andere factoren een rol. Dat laatste kon ik beamen, verwijzend naar versnippering, verrechtsing en de komst an internet en sociale media.
Over versnippering gesproken: het onderwerp zwerfafval brengt mij bij het verzoek van de organisatoren van het GoClean Festival om tijdens de startbijeenkomst in het Liemers College te Zevenaar op 15 maart 2019 de relatie tussen de bestrijding van zwerfafval en de Ladder van Lansink toe te lichten. Zorgvuldig afvalbeheer is inderdaad een van de pittige uitdagingen voor de samenleving, op weg naar (meer) circulaire economie. Het was even zoeken naar enkele concrete aanknopingspunten. Zwerfafval is immers eerder een gevolg van gemakzucht en slordigheid. Zwerfvuil past niet echt in de afvalhierarchie, of het zou een afkeurenswaardige vorm van ‘landfilling’ zijn: het op microschaal dumpen of weggooien van afgedankte spullen. De echte relatie tot integraal ketenbeheer ligt natuurlijk in bewustwording en mentaliteit.
Opruimen is voor de meeste mensen een gewone zaak, thuis, op school of het werk. Oprapen ook, ondanks het bukken. Maar het oprapen van zwerfafval ligt al minder voor de hand. Ergernis over wat slordige lieden hebben weggegooid wordt zelden omgezet in een enthousiast opruimen van de rommel van andere mensen. Bovendien klemt de vraag, of het wel helpt. Na een paar dagen vindt de milieubewuste wandelaar of fietser weer blikjes of flesjes langs de weg. Alleen opruimen schiet dus niet op: Er moet meer gebeuren, ook volgens Stichting GoClean de Liemers. De oplossing ligt in recycling en registratie van het ingezamelde zwerfafval. Het mes snijdt aan twee kanten: opbrengst aan herbruikbare materialen en verzameling van data, die onderzocht kunnen op herkomst, functie en materiaal.
In Zevenaar trof ik naast burgemeester Lucien van Riswijk en gedeputeerde Michiel Scheffer ook Merijn Tinga, de befaamde ‘Plastic Soup Surfer’, die met Suze Govers van Recycling Netwerk Benelux een krachtig pleidooi hield voor invoering van statiegelden: het gebed zonder einde, waarmee ik al in 1991 begon. Ik ontmoette bij GoClean ook Jeff Kirscher, de bevlogen bedenker, oprichter en CEO van Litterati: het op een ‘community’ gebaseerde internationale registratie- en analyse-systeem voor zwerfafval, dat de Stichting GoClean tijdens het meerdaagse festival in Arnhem en de Liemers uitrolt, in de stellige verwachting dat de ingezamelde gegevens producenten, consumenten en overheden aan het denken en het doen zetten. Jeff Kirschner, zei terecht: ‘Individually you can make a difference, but together we create an impact’
Analyse van de gegevens, verzameld via de app en systematiek van Litterati, geeft inzicht in de aard en samenstelling van het zwerfafval door het slimme gebruik van tijd en plaats, vanzelf vastgelegd bij de beelden, opgeslagen in smartphones, die voor vrijwel iedereen een onmisbaar instrument zijn geworden. Analyse van de data biedt zicht op de komaf en (vroegere) functie van het opgeraapte zwerfafval (verpakkingen, kleding, rookwaar, etc). Met de uitkomsten kunnen de partijen, die zich verantwoordelijk weten voor integraal ketenbeheer aan de slag. Overheden – zowel lokaal, regionaal als nationaal – kunnen bij het ontwerp en de handhaving van maatregelen en wettelijke regels bijdragen aan een drastische vermindering van het zwerfafval. Statiegeld op blikjes en plastic flessen kan later via Litterati getoetst worden.
De initiatiefnemers van GoClean de Liemers – Peggy Blaauw, Marloes Heebing en Joyce Bosveld – kunnen terugzien op een geslaagde aftrap van een festival, dat elders navolging verdient. Jeff Kirschner en Dick Ayres, strategy officer van Litterati, waren met mij onder de indruk van GoClean. Burgemeester Lucien van Riswijk bedacht overigens een nieuw woord voor zwerfafval. De eerste burger van Zevenaar vindt, dat zwerven op zich een (te) positief gevoel oproept, Vandaar zijn verrassende voorstel om zwerfvuil voortaan weg-gooizooi te noemen. Misschien beklijft het woord ‘gooizooi’, misschien ook niet. Hoe dan ook: aan het zomaar weggooien van allerhande spullen moet een halt toegeroepen kunnen worden. Litterati helpt iedereen op weg, ook buiten de Liemers.
