Elk jaar opnieuw herinneren talloze kerststallen – groot en klein, dichtbij en veraf – met de geboorte van Gods zoon de wereldomvattende oproep tot vrede

Een kleine kerststal onder een echte kerstboom – vooral in katholieke gezinnen een onmiskenbare traditie – was ook voor ons, Ad en Ans Lansink, een vanzelfsprekend iets. We begonnen met een eenvoudige kerstgroep van gekleurde gipsen beeldjes. Toen we in de jaren zeventig de omgeving Van Nijmegen beter leerden kennen, en soms ook de Duitse grens overstaken, ontdekten we vrij snel de bedevaartsplaatsen Kranenburg, vlak bij Nijmegen, en Kevelaer, op wat grotere afstand. De stad met de befaamde ‘Kapellenplatz, staat bekend om haar vele bedevaarten in de loop van het kerkelijk jaar. De betrekkelijk kleine stad trekt dan veel pelgrims, die in allerlei zaken z.g. devotionalia aanschaffen: kaarsen, kruisbeelden, rozenkransen. In de weken voor Kerstmis komen veel mensen – een op de vijf uit Nederland – naar Kevelaer om de honderden kerststallen met hun karakteristieke figuren te bewonderen
Anders dan in Nederland treffen de kijkers en kopers een bonte, uitgebreide verzameling van ‘Weinachtskrippenen’ en ‘Krippenfiguren’ in allerhande afmetingen en gemaakt van diverse materialen: aardewerk, hout, kunststof. Het lag voor de hand, dat Ans en ik op zeker ogenblik vielen voor een kerstgroep van handgeschilderd houtsnijwerk uit de werkplaats van Holzschnitzereien Hoolmann-Marliani. Hoewel de figuren slechts 15 cm hoog waren, bedroeg de gemiddelde prijs toch om en nabij 100 DM. Daarom kozen we voor een geleidelijke uitbreiding van de kerstgroep. Uiteraard begonnen we met Maria, Joseph en het Kerstkind in de Kribbe, om in latere jaren de groep aan te vullen met de bekende figuren: herder, schapen, os, ezel, zelfs een kameel, een vrouw met kruik, en natuurlijk de drie wijzen uit het oosten. Elk jaar kochten we een figuur, soms vonden we ruimte voor twee beelden. Al met al zijn we ruim tien jaar achtereen tijdens de Advent naar Kevelaer gegaan om de kerstgroep te completeren. De beelden van Hoolmann-Marliana boeien elk jaar opnieuw, waarschijnlijk door de wijze waarop de houtsnijder zijn ‘Krippenfiguren’ een eigen karakter heeft meegegeven.
Overigens hadden wij ook oog voor de grotere kerstgroepen, die in de kerken van Nijmegen en omgeving tijdens de Kerstdagen te vinden zijn. In de wijk Hees wordt elk jaar een Kribjesroute uitgezet, en in alle kerken – voor zo ver niet aan de eredienst onttrokken, want dat gebeurt helaas ook – is tenminste een kerstgroep opgesteld. De Petrus Canisiuskerk aan de Molenstraat spant de kroon met drie kerststallen, waaronder de kerstgroep van kunstenaar Wim van Woerkom. Een bezoek aan de kerststallen-expositie In het Bijbels Openlucht Museum op de Heilig Landstichting stond elk jaar op onze kerstagenda, ook omdat Ans geruime deel uitmaakte van het museumbestuur. Het Bijbels Openluchtmuseum heet tegenwoordig Museumpark Orientalis. De kerststallen-expositie, gebaseerd op de befaamde verzameling van Elisabeth Houtzager, is nu onderdeel van het lichtfestival ‘Feest van Licht’, dat in de kersttijd – nu tot 6 januari 2025 – talloze bezoekers in de ban brengt van het licht, en tegelijkertijd de betekenis van de blijde boodschap doet voelen.


Elisabeth Houtzager was van 1951 tot 1972 was directeur van het Centraal Museum te Utrecht, maar daarvoor enkele jaren docente, ook van Ans in de tijd, dat zij haar gymnasiumopleiding volgde aan het R.K. Lyceum in Hilversum. Onze belangstelling voor Houtzager’s kerststallen-verzameling had dus een persoonlijke achtergrond. Die verzameling verklaart achteraf de wens om naast de kerstgroep uit Kevelaer ook enkele groepen uit andere streken een plaats te geven in ons huis. In het nu jammer genoeg (hopelijk tijdelijk) gesloten Afrika Museum – ook gelegen in Berg een Dal – vonden wij eerst een kerstgroep uit Zimbabwe, met vaardige hand gesneden uit inheems hard hout. Later troffen wij in het Afrika Museum een bronzen kerstgroep uit Benin, klein van stuk maar met onmiskenbare zeggingskracht. In een derde wereld-winkel kocht ik een eendelige Keniaanse kerstgroep: Maria en Joseph met hun pasgeboren zoon in een grot met enkele dieren. De keramisch sculptuur toont het goddelijk gezin in alle eenvoud.De kerstgroepen uit Afrika leren, dat de geboorte van het Christuskind een universele boodschap uitdraagt.
Eenvoud: dat woord geldt ook voor een heel andere, kleine Mexicaanse kerstgroep: Joseph en Maria met hun wat groot uitgevallen kerstkind in een boot, terwijl een schaap en een ezel de wacht houden. De kleinste kerstgroep uit onze miniverzameling betreft een simpele houten miniatuur, waarschijnlijk uit Oberammmergau: een minuscule kerststal met op het dak een engel, die de tot de herders zegt: “Wees niet bang, want zie, ik verkondig u goed nieuws, dat grote vreugde zal brengen aan heel het volk: Heden is u in de stad van David de Heiland geboren, die de Messias, de Heer, is. Dit zal voor u een teken zijn: u zult een Kind vinden, in doeken gewikkeld en liggend in een kribbe. En plotseling was er bij de engel een menigte van de hemelse legermacht, die God loofde en zei: Ere zij God in de hoogste hemel, en vrede op aarde onder de mensen in wie Hij welbehagen heeft”. Vrede op aarde: de universele boodschap, altijd en overal.
Mooi poëtisch geschreven Ad. Ik begrijp dat je teruggrijpt naar dierbare herinneringen. Dat heb ik ook. Echter nooit de tijd genomen ze op te schrijven. Fijne Feestdagen met lieve mensen om je heen. Ans in herinnering. Liefs Marie-Antoinette
Hoe je jouw en jullie overtuiging in belevenissen en kunst samenbrengt is bewonderenswaardig en inspirerend. Fijne dagen en een zalig Nieuw(s)jaar!