Omzien, uitzien en inzien bij de wisseling van een bewogen jaar naar een vooralsnog onzekere toekomst

‘Het volk, dat in duisternis wandelt, zal een groot licht zien; zij die wonen in het land van de schaduw des doods, over hen zal een licht schijnen’. Die woorden uit Jesaja 9: 1-6, uit de eerste lezing tijdens de Nachtmis op Kerstavond, zetten mij elk jaar aan het denken over het mysterie van het leven, over voor- en tegenspoed en over wat was en komen gaat. De jaarwisseling van 2022 naar 2023 biedt ruimte om even terug te kijken naar een bewogen jaar. De pandemie leek op haar retour, maar laat toch heel wat sporen na. Intussen kreeg autocraat Putin last van oude, imperialistische ambities. Zijn doldrieste poging om Oekraïne te overmeesteren mislukte goeddeels, maar de mensonterende oorlog woekert voort. Europa voelt de gevolgen, door de overigens terechte sancties tegen Rusland en bijgevolg de zware energiecisis, en door de vluchtelingenstromen, die de saamhorigheid op de proef stellen. Nijmegen toont met de opvang van vluchtelingen opnieuw haar gastvrijheid. De vluchtelingen zien niet om, maar uit op terugkeer naar eigen huis en haard, zoals ik dat in 1944 deed tijdens de hongerwinter in Amersfoort.

Bij mijn omzien naar 2022 strijden voldoening en dankbaarheid, maar ook zorg en onzekerheid om de eerste plaats op de hitlijst van toepasselijke trefwoorden. De drie herseninfarcten, die echtgenote Ans binnen enkele maanden troffen, bepaalden ons doen en (vooral) laten in een in meer opzichten moeizaam jaar. Wij hadden tevoren waarschijnlijk te veel van 2022 verwacht. De langdurige Covid-pandemie en de vijf vaccinatieprikken liepen weliswaar goed af, maar de opeenvolgende herseninfarcten en revalidatie (nog) niet. Angst voor een nieuwe terugslag belemmerde het herstel van essentiële functies. Aanvaarding van allerhande beperkingen bleef en blijft een pittige opgave. Gelukkig krijgt Ans daarbij een deskundige en gewaardeerde steun van de logopediste en de ergo- en fysiotherapeuten van het ZMW Revalidatiecentrum in Ewijk. Bij mijn dagelijkse bezoeken aan het centrum ervaar ik – naast goede informatie van de therapeuten – de grote gastvrijheid van de staf en medewerkers van Waelwick.

Een jaar geleden had ik niet verwacht, dat wij Kerstmis 2022 en de jaarwisseling op twee plaatsen zouden beleven, en zelfs vieren. Want het feest van het licht – zoals Kerstmis vaak wordt genoemd – verdreef ook in Ewijk de duisternis, niet alleen door de talloze lichtjes in de befaamde Binnentuin en op de twee afdelingen, maar ook door de indrukwekkende communiedienst, daags voor Kerstmis. Op eerste Kerstdag was ik met andere partners van de aan het centrum gekluisterde patiënten uitgenodigd voor een feestelijke Kerstmaal. Het uitgebreide en professioneel toegelichte menu zou in de Michelingids gewaardeerd zijn met enkele sterren. Ga maar na: Zalmcocktail met garnituren en whiskeysaus, Vers stokbrood met kruidenboter, Minikerstrollade van kipdijfilet, gevuld met kalkoenfarce, Witlofrolletje, Aardappelgratintaartjes en Trifle van vaille-kersenmousse en bastognekoek. Opnieuw verdienden de medewerkers van Waelwick alle waardering en dank voor hun inzet, temeer waar het centrum met andere zorginstellingen kampt met personeelsgebrek.

Op Kerstavond hadden Sophie van Kempen en Klaas Bouwmeester mij al verrast met een zelfbereid Kerstmaal. Vervolgens spoedden wij ons gedrieën naar de Nachtmis in de Petrus Canisiuskerk, waarmee de door Covid19 onderbroken traditie in ere werd hersteld. Het AMDG-koor maakte haar naam – Ad maiorem Dei gloriam – waar met een prachtige uitvoering van Haydn’s Jugendmesse en met (vooral Duitse en Engelse) kerstliederen. Pastoor Eduard Kimman SJ zette in een voortreffelijke preek uiteen, hoe de geschiedenis zich vaak herhaalt, maar soms ook niet. Tot verrassing van zijn aandachtig gehoor verbond hij lineariteit aan circulariteit, en harde actualiteit – slavernij-excuses en Putin’s Oekraïne-oorlog – aan het nog niet verjaarde verleden: de afschaffing van de slavernij in 1863 en de val van de Berlijnse muur in 1986. De toen herwonnen vrijheid blijkt opnieuw een illusie, net zoals de uitroeiing van het racisme. De jaarlijkse herdenking van de geboorte van Jesus van Nazareth levert telkens weer – circulair als het ware – het leergeld om de lineaire ontsporingen te voorkomen en te bestrijden.

Voorbij de duisternis wenkt het licht naar 2023: uitzien naar wat komen gaat, ook al blijft de toekomst ongewis, in eigen huis en daarbuiten. Met de woorden: ‘Gij hebt hun blijdschap vermeerderd, hun vreugde vergroot’ biedt de profeet Jesaja bij de komst van het licht ook voldoende houvast om de toekomst met vertrouwen tegemoet te zien, ondanks maatschappelijke tegenstellingen en politieke versnippering. Tussen omzien naar wat geweest is en uitzien naar wat komen gaat, ligt inzien: beseffen, dat de tijd onherroepelijk voortschrijdt, van uur tot uur, van dag tot dag, van jaar tot jaar. Aanvaarden van omstandigheden, en tegelijk pakken van kansen en uitdagingen, thuis en elders. Tijden veranderen, mensen ook. Maar vriendschap en verbondenheid blijven, over de grenzen van tijd en plaats heen. Met die wetenschap voor ogen wens ik – ook namens Ans – vanuit Nijmegen en Ewijk alle lezers van mijn schrijfsels een mooie jaarwisseling, met uitzicht op een voorspoedig 2023.