Sobere maar indrukwekkende viering van de 500e geboortedag van Peter Kanis op 8 mei 2021 in de Petrus Canisiuskerk aan de Molenstraat in Nijmegen

De geloofsgemeenschap van de Petrus Canisiuskerk zou in 2021 via een reeks activiteiten stil staan bij leven en werk van Petrus Canisius, Nijmegenaar en Europeaan. Op 8 mei 2021 droeg  de viering van zijn geboortedag als gevolg van de coronamaatregelen een sober karakter. Volstaan werd met een plechtige Eucharistiering in aanwezigheid van zestig parochianen. Of de collectanten, tijdens de pandemie omgevormd tot vriendelijke deurwachten, de bezoekers nauwkeurig geteld hebben, wordt hier en daar betwijfeld. De mooie reacties na afloop van de viering leren, dat de vier-heren-mis een grote indruk heeft gemaakt. De even plechtige als ingetogen Eucharistieviering werd gecelebreerd door Pater Eduard Kimman SJ, bijgestaan door regionaal overste Marc Desmet SJ en twee voormalige pastoors: pater Jan van de Pol SJ en pater Jan Stuyt SJ. De Schola Karolus Magnus verzorgde onder de bezielende leiding van Stan Hollaard de vaste en wisselende gezangen. Dat telkens slechts vier van de twaalf leden hun stemmen mochten laten horen, deerde niet. De akoestiek van de Molenstraatkerk leek op die van de Abdij van Solesmes.  

Op 8 mei 1521 zag Peter Kanis in een huis op de Lage Markt (nu nr 69-71) in Nijmegen het levenslicht. Zijn vader was lakenhandelaar en burgemeester, en behoorde tot het gegoede deel van de burgerij. De jonge Peter moet vaak de Sint Stevenskerk, vlak bij zijn ouderlijk huis hebben bezocht. Waarschijnlijk is daar de kiem gelegd voor zijn latere roeping. Hij werd de eerste Nederlandse jezuïet, en was een van de eerste leerlingen van Ignatius van Loyola, de oprichter van de befaamde Sociëteit van Jezus. Zijn in talrijke geschriften vastgelegde levensloop verbaast iedereen, die de Europese wegen kent en weet heeft van de destijdse ontwikkelingen in de Katholieke Kerk, in het bijzonder de Contrareformatie. Petrus Canisius – zijn latere kloosternaam – schreef diverse catechismussen om de geloofskennis van de ‘beminde gelovigen’ te vergroten. De Summa Doctrinae Christianae van 1555 zou zijn in veel talen vertaalde ‘bestseller worden. Na zijn heiligverklaring werd zijn naam verbonden aan de stadsparochiekerk aan de Molenstraat, die tot dan toe de naam van de oprichter van zijn orde had gedragen.

Pater Eduard Kimman SJ, sinds 2020 tevens pastoor van de Sint Stephanusparochie, waarvan de Petrus Canisiuskerk na de fusie van zeven Nijmeegse parochies deel uitmaakt, belichtte in zijn langs de jaartallen 1521, 1621, 1721, 1821, 1921 en 2021 gelede preek de betekenis van Petrus Canisius tegen de achtergrond van de sterk wisselende tijdgeest. Anders gezegd: de op- en neergang, de bloeitijd maar ook de secularisatie, en de gestage terugloop van de katholieke geloofsgemeenschap sinds de jaren 1970: een beeld, dat doet denken aan de toestand, die de jonge Petrus Canisius in 1552 in Oostenrijk aantrof toen hij op verzoek van zijn overste naar Wenen trok. Oostenrijk telde toen nog maar weinig belijdende katholieken. De kloosters liepen geleidelijk leeg. Het tekort aan priesters werd niet gecompenseerd oor priesterwijdingen. Kerkgangers die het rijke Roomse leven hebben meegemaakt moeten de dramatiek gevoeld hebben van het laatste deel van Eduard Kimman’s preek. Zijn oproep tot herstel en behoud van de liefde sprak evenzeer aan als de korte homilie van Marc Desmet SJ met zijn felicitaties maar ook met de vraag om te bidden voor priesterroepingen. 

Na de door zijn eenvoud mooie Eucharistieviering legden twee kleine delegaties uit de geloofsgemeenschap bloemen bij het geboortehuis van Peter Janis en het standbeeld van de Petrus Canisius, de eerste en vooralsnog de enige Nijmeegse heilige in het Hunnerpark. Processies waren door de coronamaatregelen niet mogelijk, maar gedeelde voettochten wel. Tussen het inmiddels weer ‘shoppende’ publiek en langs de goed gevulde terrassen op het Kelfkensbos vielen de kerkgangers met hun bloemstuk niet op, maar bij het Peemanhuisje in het Hunnerpark wel. De uitbater bood spontaan aan om het tafereel van de bloemenhulde bij het beeld van Petrus Canisius vast te leggen: een aardige herinnering aan een eenvoudige gebeurtenis ter nagedachtenis aan de man, die die 500 jaar geleden geboren werd, toen nog onwetend, waartoe hij in zijn latere leven geroepen zou worden. 

De na de mis in de Molenstraatkerk achtergebleven kerkgangers hadden intussen het gebruikelijke koffieritueel in ere hersteld, zij het voor een dag en in de kerk, en niet met krakelingen maar met broodjes. Stof om te praten was er natuurlijk genoeg, onderling, maar ook met de celebranten van de alom gewaardeerde Eucharistieviering. Regionaal overste Marc Desmet SJ genoot zichtbaar van de gesprekken, zozeer, dat hij geen tijd vond om zich van zijn kasuifel te ontdoen. De bezoekers van de herdenkingsmis kregen van Pater Eduard Kimman SJ een bijzonder geschenk: het pas verschenen boek ‘Peter Canisius – Mysticus & Manager’ van de Zwitserse jezuïet Pierre Emonet. De vertalers – Teun Bakels SJ en Ben Stoffels SJ – van dit in meer opzichten lezenswaardige boek hebben de Franse titel ’Pierre Canisius. L’infatigable reformateur de l’Eglise Allemagne (1521-1597) gewijzigd, omdat de betekenis van Petrus Canisius verder reikt dan Duitsland. Dat Petrus in de titel weer gewoon Peter en Pierre heet is waarschijnlijk het gevolg van een Zwitserse gewoonte: het gebruik van de eigen taal in plaats van het latijn. In Nijmegen klinkt Peter Kanis vertrouwd, maar blijft zijn naam – op talrijke plaatsen – Petrus Canisius, de kerkleraar die navolging verdient.