Toevallige vondst biedt zicht op wespenkunst
‘Hebt u wel eens last van wespen’ vroeg een van de schilders van Schilderwerken Gebroeders Rutten na de verwijdering van het boeiboord boven de bijkeuken. Die fors bemeten plank moest bij de grote schilderbeurt vervangen worden. Ik antwoordde dat we in de tuin soms wespen troffen, maar vrijwel nooit last ondervonden van de vliesvleugelige insecten. De schilder wees op een groot wespennest, dat nijvere werkwespen voor de koningin hadden gebouwd tegen een balk van de overkapping. Het geel-grijze, onbewoonde nest was kon gemakkelijk verwijderd worden. Het even fraaie als fragiele bouwsel toont het vernuft van wespen, die uit houtsnippers in korte tijd een onderkomen voor een compleet wespenvolk bouwen.
Wikipedia leert, dat de koningin in het voorjaar na het ontwaken uit de winterslaap aan de bouw van het nest begint. Haar eitjes ontwikkelen zich tot larven, die vervolgens uitgroeien tot ‘werksters’ die het wespennest verder op- en uitbouwen. De koninginnen hebben dan alle tijd voor het leggen van nog meer eitjes, waaruit darren voortkomen, gevolgd door nog meer vrouwelijke wespen, die anders dan de werksters wel vruchtbaar zijn. Bevruchting door de darren levert nieuwe koninginnen op, waarna de cyclus zich herhaalt. De bouw van het wespennest komt in de zomer klaar: de tijd waarin wespen hinderlijke insecten worden.
Het gewicht van het wespennest stelt ondanks de behoorlijke afmetingen – in ons geval ca 35 x 25 x 25 cm – weinig voor. Op het eerste gezicht lijkt het nest gemaakt van papier, maar feitelijk is het een houten nest. Wespen bouwen namelijk hun nesten uit hout. Zij knagen stukjes hout van houten voorwerpen, die ze verder fijn kouwen om er een soort specie van te maken. Het ‘bouwwerk’ heeft soms centimeters dikke wanden en bestaat uit talrijke, zeshoekige raten, die voor een stevige constructie zorgen. Een wespennest heeft meestal meer in- en uitvliegopeningen, vaak met diverse afmetingen. Het door de schilders ontdekte wespennest heeft twee openingen. De geel-grauwe kleur wijst waarschijnlijk op een verblijf van de Duitse wesp, die verweerd hout gebruikt voor de opbouw.
De bijzondere vondst in de dakconstructie van de bijkeuken lijkt de moeite van het bewaren waard. Maar verplaatsing leidt al tot het afbrokkelen en verlies van talloze schilfers. Het fragiele bouwsel zal dus – afgezien van enkele karakteristieke foto’s – geen lang leven beschoren zijn. Toch waag ik een poging, in de vorm van een tijdelijk, door wespen gemaakt kunstwerk. Een ijzeren staaf dient als statief, en het gebladerte van een boom als beschutting tegen de regen. Regen en wind bepalen dus, wanneer het wespennest teruggegeven wordt aan de natuur: een echte kringloop in eigen tuin.
Eerder dan ik had verwacht brak het wespennest, waarschijnlijk geholpen door een windvlaag, in twee stukken. Die tegenvaller had wel een mooie keerzijde, figuurlijk maar ook letterlijk. De breuk maakte de binnenzijde van het wespennest zichtbaar, met de fraaie, zeshoekige ratenstrutuur. De bewondering voor het vernuft van de als lastig beschouwde insecten neemt toe, naast de verwondering over de negatieve connnotatie van een wespennest. Dat vrouwelijke wespen in staat zijn om fraaie bouwsels te maken, laat ook de betrekkelijkheid zien van een actueel begrip als genderneutraliteit. Of past die moderne term alleen bij mensen, niet bij dieren?