Met Wijzen uit het Westen op weg in 2020

Is het de voorliefde voor ronde getallen, of de regelmaat van twintig-twintig? Tonen even cijfers beter dan oneven combinaties? Of is dubbel-twintig een jaartal, echt of vermeend einde van een decennium? Ik houdt het er op, dat ronde jaartallen de oneven combinaties overvleugelen. De daarmee gewekte verwachtingen zijn een reden om met enig optimisme uit te zien naar wat een nieuw decennium heet. Mijn ‘Wijzen uit het Westen’ volgen geen ster, maar hopelijk wel een begaanbare weg. Het zijn koningen noch autocraten, maar gewone stervelingen, ieder voor zich een kernwaarde verbeeldend. Zij zijn uit hout gesneden maar bezitten door hun komaf – Huggler Holzbildhauerei uit Brienz – enige eeuwigheidswaarde. Wellicht geldt dat ook voor wat de burgemeester, de pater en de veldwachter eenieder toewensen: oog voor gerechtigheid, solidariteit en rentmeesterschap. Gedrieën delen zij de verantwoordelijkheid voor de samenleving, inclusief de natuurlijke omgeving.

‘Inclusive system thinking’

Ik kwam op deze, misschien wat gezochte metafoor, door de herinnering aan de discussie na mijn voordrachten in 2019 over circulaire economie bij Ragn-Sells in Zweden, eerst in Stockholm, een dag later in Sätra bij de jaarlijkse Framtidsdagen. Onder het gehoor was Kai Embren, een vooraanstaand journalist, die in Zweden en England zijn sporen heeft verdiend in het domein van energie- en milieuvraagstukken. Mijn betoog over de dilemma’s bij de transitie naar circulaire economie – denk aan de tegenstelling tussen overheid en markt, of aan de spanning tussen nationalisme en globalisering – bracht hem op de vraag of ik met mijn aanpak ‘inclusive system thinking’ beoogde. Anders gezegd: het rekening houden met alle facetten om op termijn resultaten te boeken. Hij zag in mijn schematische aanduiding van die dilemma’s terecht de bevestiging van een integrale, inclusieve aanpak, inclusief een mogelijke oplossing. Dat die oplossing ligt midden tussen de uitersten – gereguleerde marktwerking bij voorbeeld – zal niemand verbazen.

Wordt 2020 keerpunt?

Persoonlijk vierde ik in 2019 – dankzij Recycling Netwerk – 40 jaar Ladder van Lansink. Maar in meer algemene zin raakte mij vooral de onvrede in de samenleving en de polarisatie in het politieke domein. Ongebruikelijke stakingsacties van boeren, leraren en verpleegkundigen gingen gepaard met allerhande mogelijke en onmogelijke, soms zelfs kwalijke uitingen op sociale media. Ik las veel berichten met negatieve ondertoon in sommige media, die weinig nieuwswaarde toekennen aan positief gedrag of betekenisvolle activiteiten. Zou 2020 een keerpunt kunnen worden i, politiek, maatschappelijk en economisch opzicht? Zouden wegkijken en wegschuiven verbannen kunnen worden naar een gesloten woordenboek? Zouden korte lontjes ingeruild kunnen worden tegen stevige en duurzame draden van verbondenheid, ook wanneer voorlopig nog aan beide kanten getrokken blijft worden?

Uitdaging: betrokkenheid in plaats van polarisatie

Zou 2020 het jaar kunnen worden, waarin het evenwicht tussen de dynamiek van de vooruitgang en het behoud van waarden en normen wordt teruggevonden? Het is geen eenvoudige vraag, waarop nog geen antwoord te geven is. Wat in een reeks van jaren op veel plaatsen verloren is gegaan – saamhorigheid, gemeenschapszin – kan niet zomaar worden teruggewonnen. Maar vast staat wel, dat inclusief denken en doen tot verantwoord handelen en zorgvuldig communiceren kan leiden. De verbinding van de sociale kernwaarden met actuele vraagstukken van vandaag en morgen maakt dat duidelijk. Vertaal solidariteit in zorg voor zwakkeren, en in een rechtvaardige inkomensverdeling. Vertaal gerechtigheid in het uitbannen van discriminatie en in een zorgvuldig immigratiebeleid. Vertaal rentmeesterschap in concrete duurzame ontwikkeling en serieuze bescherming van natuur en landschap. En deel de verantwoordelijkheid, dichtbij en veraf, ook over de landsgrenzen met allen, die zich gebonden weten in een democratische rechtstaat. Ruil onvrede en polarisatie in voor begrip en betrokkenheid: mijn wens en uitdaging voor 2020.