Terugblik op een discussie over activisme toen en nu naar aanleiding van de documentaire ‘De geest van Pierson – Nu’, bij Bildung Nijmegen op 28 september 2023 (HAN – Nijmegen)
René Donders, Docent Beeldend aan de Hogeschool Arnhem-Nijmegen vroeg mij enkele jaren geleden om voor Bildung Nijmegen een bijdrage te leveren voor een discussie over circulaire economie. Onlangs wist de enthousiaste adviseur van Bildung mij weer te vinden, nu voor een debat over activisme nadat de toehoorders de documentaire ‘De geest van Pierson – Nu’ hadden bekeken. De door Dziga en Bildung Nijmegen geproduceerde documentaire maakt de verschillen en overeenkomsten tussen activisme toen – de Piersonrellen in 1981 – en activisme nu – denk aan de ER-blokkades op de A12 in den Haag – zicht- en voelbaar in beelden maar ook en vooral via interviews met activisten van destijds en activisten van nu. Zij vragen anno 2023 aandacht voor klimaatbeleid, huisvesting, armoede en identiteit.
Volgens de filosofie van Bildung levert de ontmoeting van soms schijnbaar tegenstrijdige posities een bijdrage aan de bestrijding van de maatschappelijke polarisatie. ‘Luisteren is belangrijker dan het eens worden’, aldus René Donders, die mij uitnodigde voor het debat over activisme, omdat ik in 1981 – ruim veertig jaar geleden dus – deel was van de overheid, die de parkeergarage op Zeigelhof doorzette, tegen de weerstand van krakers en (sommige) oorspronkelijke bewoners in. René Dondersj koppelde mijn verdediging van de Zeigelhofgarage aan mijn ‘duurzaamheidsidealisme en misschien ook wel activisme waarmee (ik) als een van de eerste met de internationaal erkende Ladder van Lansink een basis legde voor het denken over wat later circulair economy is gaan heten’. Hij vroeg mij terug te kijken maar ook in te gaan op het actuele activisme onder jongeren.
Ik antwoordde René Donders, dat het onderwerp voor de Bildung-meeting mij op zichzelf aanspraak, niet zozeer vanwege mijn betrokkenheid bij de Zeigelhoffaire en als gevolg daarvan de Piersonrellen, maar wel om het belang van de vraag welke middelen zijn in een democratisch georganiseerde samenleving zijn toegelaten om bepaalde doelen te bereiken. Ik schreef ook, dat de Piersonrellen nog steeds eenzijdig worden belicht. De achtergrond en de feitelijke gang van zaken blijft vaak onderbelicht of worden soms volledig weggelaten. Een zinnige terugblik vergt kennis van de politieke contekst. Ik was dus benieuwd naar de inhoud van de documentaire Pierson Nu. De – achteraf te korte – naam duidde er op, dat de volledige Zeigelhofaffaire en de besluitvorming ondergeschikt zijn aan de krakersrellen en de demonstraties.
De documentaire bevestigde mijn indruk van de eenzijdige benadering vanuit de overigens begrijpelijke invalshoek: het activisme toen en nu. De toezegging, dat ik voldoende tijd kreeg om de politieke context te schetsen en mijn persoonlijke interventies toe te lichten, nam mijn aarzeling voor deelname aan de Bildung-meeting weg. Voor en na het eerste deel van de Dziga-Bildung-documentaire vertelde ik aan de hand van een drietal sheets, hoe de Zeigelhofaffaire was ontstaan en waarom die affaire was uitgelopen op de Piersonrellen. Het applaus na mijn presentaties in de Theaterzaal van HAN Nijmegen leerde, dat de toelichting op prijs werd gesteld. Dat bleek ook tijdens de discussie met oude en jonge, over het algemeen ideologisch bevlogen activisten, die genuanceerd dachten over de toelaatbaarheid van geweld.
De discussie leverde interessante opinies op, ook over onderwerpen die niet of zijdelings betrekking hadden op het activisme. Ik bespeurde bij enkele deelnemers meer begrip voor de keerzijde van wat ik een doffe medaille noemde: de besluitvorming en het uiteindelijke resultaat van wat ik toch maar de Zeigelhofaffaire blijf noemen. Intrigerend is wel, dat intussen een ruime parkeergarage onder Plein 1944 – zij het alleen voor bewoners en voor fietsen – is gerealiseerd en dat de woonfunctie rond de Zeigelhof en Plein 1944 aanmerkelijk is vergroot. Daarnaast heeft de Zeigelhofaffaire aardig wat leergeld opgeleverd voor politici, activisten en burgers. Ik doel onder meer op de voors en tegens van compromissen, de toelaatbaarheid van demonstraties, de grenzen aan geweld en de betekenis van transparante besluitvorming
Al met al beleefde ik – ruim 42 jaar na wat in de geschiedenis van Nijmegen geboekstaafd is als de Pierson-rellen – anders dan gedacht een positieve avond. De deelnemers aan de discussie gunden elkaar de ruimte, en mijn soms anekdotische herinneringen – zoals de in Breda door activisten gemaakte muurschildering met de tekst Lansink dood – verhoogden, zo bleek na afloop, de authenticiteit van mijn inbreng. Of dat ook geldt voor het leergeld, dat ik puntsgewijs aangaf, staat niet op voorhand vast. Datzelfde geldt voor het antwoord op de vraag, waar en wanneer geweldloosheid overgaat in geweld. Dat die grens moeilijk te trekken is, werd evenzeer duidelijk als de moeizame maar uiteindelijke acceptatie van het primaat van de parlementaire democratie, ook in het activistisch georiënteerde Nijmegen.
Ter afsluiting een beeld dat herinneringen oproept aan de Piersonrellen in 1981, en aan de wijze waarop ik als een van de verantwoordelijke bestuurders werd gekarakteriseerd. Lansink pummel: het kon slechter.
