‘From waste to resource hierarchy’ – Kennis delen met Ragn-Sells in Stockholm en Sätra Gård

Een jaar geleden nodigde Pär Larshans, Sustainability & Public Relations van de Zweedse Ragn Sells Group, mij uit om tijdens een mede door de Nederlandse ambassade in Stockholm georganiseerde workshop een voordracht te geven over Challenging Changes, mijn boek over de betekenis van de Ladder van Lansink voor de transitie naar circulaire economie. Mijn trip werd aangevuld met werkbezoeken aan de hoofdvestiging van Ragn Sells in Sollentuna, de immense stort- en recyclingvoorziening in Sätra Gård en de researchfaciliteiten van EesyMining in Uppsala. Tussen de bedrijven door was er alle ruimte voor kennisdeling, met name over de ombouw van de afvalhierarchie in een op herwinning van materialen gebaseerde voorkeursvolgorde.

Mijn presentatie en de boeiende discussies was Pär Larshans zo goed bevallen, dat hij mij tijdens ontmoetingen in Amsterdam en Antwerpen voor 2019 een nog pittiger Scandinavisch programma voorstelde: twee presentaties op 23 en 24 mei in Stockholm en Sätra Gård (Upplands-Bro), een workshop op 12 juni bij de Nederlandse ambassade in Stockholm, en op 13 augustus een voordracht tijdens een congres in Arendal (Noorwegen). Door het enthousiasme van de medewerkers van Ragn Sells en de fijne samenwerking met Graham Aid bij de invulling van de hoofdlijnen voor de ‘resource hierarchy’ aanvaardde ik graag de eervolle invitaties.

Op 23 mei was het zover: de vroege tocht naar Schiphol, om na een voorspoedige vlucht met SAS tegen twee uur in Stockholm aan te komen. De vrije uren waren voldoende om na een korte rust nog even de benen te strekken. In het Scandic Anglåis Hotel – ook in 2018 pleisterplaats – begon om 17.30 uur de Ragn-Sells’s Dinner Meeting met een inloopborrel, waarna Group CEO Lars Lindén de veertig gasten, voornamelijk uit het Zweedse bedrijfsleven, welkom heette. Vervolgens gaf Pär Larshans een overzicht van het programma, en de bedoeling van de workshop. Mijn oude laboratoriummotto: werk niet aan de eettafel, eet niet aan de werktafel kon even de prullenbak in. 

Een aandachtig gehoor volgde mijn presentatie over de gedeeltelijke ombouw van de afvalhierarchie naar een op secundaire en tertiaire grondstoffen gericht ketenbeheer. Vervolgens deelde Graham Aid zijn visie over de criteria functie, tijd en plaats, die we in 2018 in een koffiepauze samen hadden bedacht, om het thema van de waarde-creatie bij circulaire economie in en aan te vullen. Terwijl het hoofdgerecht werd opgediend, beantwoordden Graham en ik vragen over de betekenis van ‘inclusief’ systeemdenken, de rol van de politiek en het belang van strakke wetgeving. Na het hoofdgerecht volgden korte presentaties over de terugwinning van zouten en over de relatie tot de UN Sustainable Development Goals. Tijdens de koffie mochten de zes tafels onderling discussiëren, om kernpunten te formuleren voor de afronding van de meeting.

Op 24 mei was het vroeg uit de veren: om precies te zijn om zes uur, omdat Pär Larshans zich om half acht zou melden om Kaj Embren en mij naar Satra Gard te rijden. Vanwege de livestream van Framtidsdagen moesten wij om half negen in het conferentie-oord van Ragn Sells zijn. Dat lukte wonderwel, ondanks de verkeersdrukte in Stockholm. In Satra Gard was er genoeg tijd om nader kennis te maken met enkele gasten en niet te vergeten met Erik Sellberg, chairman of Ragn-Sells, mede-eigenaar en kleinzoon van de oprichter van het familiebedrijf. Om precies negen uur volgde de aftrap door Pär, waarna Graham Aid en ik in dezelfde volgorde als de avond tevoren voor een volle zaal onze voordrachten hielden. De veelal jonge, door de Ragn Sells Research Foundation uitgenodigde  – gasten waren een en al oor, ook gelet op de vragen. Framtidsdagen  is Zweeds voor Toekomstdagen: een jaarlijkse bijeenkomst over innovatie in alle facetten van de ‘waste- and resource chain’. 

Bij het verleggen van de focus van lineaire afvalverwerking naar circulair ketenbeheer, blijven de kernelementen van de afvalhierarchie – preventie, hergebruik en recycling – essentieel. Hoge recyclingpercentages zijn daarbij niet het hele verhaal. Wat met herwonnen materiaalstromen gedaan wordt telt ook. Blijft intrinsieke waarde behouden en wordt nieuwe waarde gecreëerd? Naast vergroting van opbrengst vvraaat optimalisering van hergebruik ook een goede kwaliteit van secundaire grondstoffen. Die voorwaarde vereist ‘system thinking’: inclusief denken en handelen van alle keten-partijen. De overheid moet met wetgeving en financiële instrumenten circulaire economie faciliteren. De gasten van Framtidsdagen 2019 worstelden wel met het voortouw: overheid of bedrijfsleven. 

Hoewel de ‘waarheid’ – in dit geval de keuze tussen het primaat van overheid of bedrijfsleven – meestal in het midden ligt, is de weg naar gehele of gedeeltelijke circulariteit vanwege de criteria van tijd, functie en plaats te gecompliceerd voor een rechttoe-rechtaan ‘routemap’. Daarom hield ik het bij Framtidsdagen 2019 op gedeelde en naar gelang het thema wisselende verantwoordelijkheid van overheid en bedrijfsleven. De Zweedse connectie met de Ragn Sells Group leverde opnieuw leergeld op, dat ik over enkele weken in Zweden en later in Noorwegen kan uitgeven. En wellicht in Nederland, want ook daar lonkt Framtid: de toekomst, die van en voor iedereen is.